16.06.2025

Wonen

Verruil getto voor cultureel centrum

Denemarken maakt elk jaar een lijst van getto’s en krijgt daar vaak kritiek op. Dit jaar zijn er 15 wijken, iets minder dan de helft van vorig jaar. Een van deze wijken – het getto Tingbjerg in Kopenhagen – wordt nieuw leven ingeblazen met een cultureel centrum van de Deense architecten COBE.

Elk jaar op 1 december publiceert het Deense ministerie van Transport en Huisvesting een lijst van gettogebieden in het land in overeenstemming met de huisvestingswet. In 2020 zijn er in totaal 15 woongebieden die aan de relevante criteria voldoen. Ter vergelijking: op de lijst van vorig jaar stonden 28 woongebieden. Maar hoe worden gettogebieden eigenlijk gedefinieerd? Nederzettingen met meer dan 1.000 inwoners en meer dan 50 procent niet-westerse immigranten en afstammelingen komen op de lijst van het ministerie als ze aan minstens twee van de vier andere criteria voldoen. Deze omvatten een buitensporig hoog percentage inwoners zonder werk, met strafbare feiten, met een bruto-inkomen onder het gemiddelde of die alleen een basisopleiding hebben.

Foto: Rasmus Hjortshøj - COAST
Foto: Rasmus Hjortshøj - COAST
Foto: Rasmus Hjortshøj - COAST

Plan vs. realiteit

Deze criteria ondersteunen de vooringenomenheid ten opzichte van de gebieden die de negatieve connotatie van de term „getto“ met zich meebrengt. Ooit werden Joden gescheiden van de rest van de inwoners en opgesloten in de wijken die getto’s werden genoemd. Deze oorsprong van het woord is misschien niet meer in ons geheugen aanwezig, maar de nieuwe associaties van armoede, geweld, isolement en immigranten zijn op zijn minst sinds het maatschappijkritische pakkende deuntje van Elvis Presley in ons geheugen verankerd. Hebben de inwoners van de Deense getto’s niet dezelfde associaties? Worden ze daardoor niet gedemotiveerd en automatisch een afspiegeling van deze associaties? En vooral: is hun huidige situatie niet een letterlijk en extern gevolg van hun lokale situatie? De meeste gebieden die tot getto zijn uitgeroepen, zijn ontstaan als gevolg van infrastructurele achterstand. Een voorbeeld is het getto van Tingbjerg.

Tingbjerg, gelegen in Kopenhagen, werd in de jaren 1950 ontworpen door de bekende architect en stedenbouwkundige Steen Eiler Rasmussen en in de jaren 1970 voltooid. Het plan: een moderne, warme buitenwijk op het platteland met gele bakstenen huizen voor gezinnen met een traditioneel model en een middeninkomen. De realiteit: arbeidersgezinnen en gastarbeiders, een gebrek aan leven in de openbare ruimte, geen verzorgde tuinen in de voorsteden, dalende huren. Het feit dat er geen vervoersverbindingen waren naar het stadscentrum of zelfs maar doorgaande wegen naar naburige steden, leidde uiteindelijk tot een gesloten samenleving binnen Tingbjerg.

Aangezien het langetermijndoel van de gettolijst is om de sociale en economische marginalisatie van gebieden zoals Tingbjerg te verminderen en de levenskwaliteit te verbeteren, is het verheugend om te zien dat een woonwijk niet langer op de lijst staat. Dit betekent echter alleen dat de eerste stappen in de goede richting succesvol of effectief zijn gezet. In het Deense geval is de aanduiding „getto“ bedoeld om mensen bewust te maken van problemen en te helpen bij het implementeren van maatregelen. Daarom bestaat het risico dat deze voordelen verdwijnen door het ontbreken van een vermelding op de lijst. Helaas bestaat ook het risico dat maatregelen zoals het slopen van flats uit voorzorg van kracht blijven.

Keerpunt: het cultureel centrum van Tingbjerg door COBE

Tingbjerg staat in 2020 nog steeds op de lijst en voldoet met zijn 6290 inwoners, waarvan 73 procent van niet-westerse afkomst, aan drie van de vier criteria. Maar er gebeurt iets: in 2018 werd een cultureel centrum met een bibliotheek voltooid naar een ontwerp van het Deense architectenbureau COBE. Ondanks hun gettokenmerken worden de woonwijken van Rasmussen beschouwd als hoekstenen van de moderne Deense architectuur met nationale betekenis. Daarom nemen het materiaal en de architectonische taal – geherinterpreteerd – de omliggende huizenrijen over. Hierdoor past het Kulturhaus niet alleen harmonieus in de buurt, maar grenst het ook aan een bestaande school.

Foto: Rasmus Hjortshøj - COAST
Foto: Rasmus Hjortshøj - COAST

Een glazen gevel loopt parallel aan de straat, waardoor bezoekers tegelijkertijd van buitenaf in verschillende ruimtes van het Kulturhaus kunnen kijken. De verschillende activiteiten die op deze manier zichtbaar worden, nodigen uit om naar binnen te gaan. Voorbij de gevel opent zich een onverwachte open ruimte, want het smalste deel van het gebouw is slechts 1,5 meter breed – en is snel gepasseerd. Het nieuwe gebouw staat in een wigvorm tegenover de school en is er aan de bovenkant mee verbonden. De muren en het schuine dak hebben bijna geen ramen en zijn bekleed met baguettes van gele baksteen. Binnen worden deze weerspiegeld door lichtgekleurde houten stroken. De kalme buitenvorm is ook zichtbaar in het interieur, maar het is slechts een omhulsel voor de spannende dynamiek die de taps toelopende verdiepingen ontwikkelen met hun verschillend gevormde galerijen. Het cultureel centrum is een belangrijke leer- en ontmoetingsplaats, vooral voor kinderen: door het hele gebouw heen zitten oudere kinderen in een vertrouwde omgeving bij elkaar en geven ze Deense les aan jongere migrantenkinderen.

Het valt echter nog te bezien welke dynamiek het indrukwekkende culturele centrum in het komende jaar in Tingbjerg teweeg zal brengen, bij bewoners en buitenstaanders, en of Tingbjerg zich met succes kan distantiëren van de gettolijst. Het valt ook nog te bezien welke invloed de architectuur en stedenbouw hierop zullen hebben. Het plan van het ministerie is in ieder geval om in 2030 gettovrij te zijn.

Een ander COBE-project dat zich richt op jongeren en kinderen is Kids‘ City. Lees hier meer.

Vorig artikel

Volgend artikel

Misschien vind je het ook leuk

Nach oben scrollen