Initiatief vier jaar in de planning
Een tegenslag voor het Zwitserse landschapsbehoud: de Zwitserse bevolking heeft nu een initiatief van de Jonge Groenen tegen stedelijke wildgroei verworpen – slechts 36 procent stemde voor. Het doel van het volksinitiatief was om artikel 75 van de federale grondwet over ruimtelijke ordening te wijzigen. Toch ziet de dochterpartij van de Zwitserse Groenen het initiatief als een succes. De jonge partij beschrijft het resultaat op haar campagnewebsite als een „sterk signaal ten gunste van duurzame ruimtelijke ordening“.
Maar wat was de achtergrond van de campagne? Ongebreidelde stadsuitbreiding is in Zwitserland een groter probleem dan in sommige andere landen. Elke seconde wordt er een vierkante meter land bebouwd. Als gevolg daarvan verdwijnt er landbouwgrond. De verzegelde grond verliest zijn vruchtbaarheid en daarmee zijn landbouwwaarde. Er worden nieuwe woongebieden ontwikkeld en de verkeersdrukte neemt toe. En de biodiversiteit? Die lijdt eronder. Nieuwe gebouwen en wegen trekken grenzen tussen bossen en weiden en versnipperen natuurlijke habitats. De wijdverspreide uniforme gazons bieden noch een thuis voor de biodiversiteit noch voedsel voor bijen, die al bedreigd zijn, en bevorderen het uitsterven van insecten.
Met het initiatief wilden de Jonge Groenen een einde maken aan de stedelijke wildgroei. Ze waren van plan om aanvullende bepalingen in de federale grondwet op te nemen die bouwzones in Zwitserland zouden beperken: bouwzones zouden niet verder mogen worden uitgebreid, maar bevroren. Om nieuwe bouwzones te creëren, zouden de gemeenten bestaande bouwgrond moeten wegbestemmen. Het plan bepaalde dat alleen landbouw- en locatiegebonden voorzieningen buiten de bestaande bouwzones gebouwd mochten worden. Het initiatief zou binnenstedelijke verdichting hebben vereenvoudigd.
De Jonge Groenen hopen dat door het stoppen van stedelijke wildgroei cultuurgrond en het landschap behouden blijven en de biodiversiteit haar leefgebieden kan behouden. Bovendien verbeteren dichtbevolkte gebieden de levenskwaliteit: dichter bij elkaar wonen betekent kortere afstanden en minder verkeer, wat uitlaatgassen en geluidsoverlast vermindert.
De Jonge Groenen zijn politiek en organisatorisch onafhankelijk van hun moederpartij, de Zwitserse Groenen, en richten zich op jongeren en volwassenen tot dertig jaar. De Jonge Partij lanceerde het urban sprawl-initiatief in 2015 en verzamelde de vereiste 100.000 handtekeningen vóór de deadline van 18 maanden. Het duurde nog eens tweeënhalf jaar voordat het voorstel in stemming werd gebracht.
Bedrijfslocatie Zwitserland in gevaar?
Tal van ruimtelijke planners en architecten en organisaties als Greenpeace en Pro Natura steunden het initiatief. Toch lijkt de radicale aanpak van de Jonge Groenen in Zwitserland niet te voldoen aan de behoeften van de kiezers. Ze hebben tot nu toe immers niet helemaal stilgezeten. In 2013 stemde de Zwitserse bevolking voor een nieuwe wet op de ruimtelijke ordening (RPG), die in 2014 van kracht werd. De RPG beperkt het uitdijen van steden: Nieuwe bestemmingsplannen worden alleen gemaakt om te voldoen aan de verwachte vraag in de komende 15 jaar. Te grote bouwzones worden verkleind.
Daarnaast hebben de federale overheid, kantons, gemeenten en steden samen het „Ruimtelijk concept Zwitserland“ ontwikkeld, dat dient als leidraad voor ruimtelijke ontwikkeling. Autoriteiten op alle niveaus kunnen het gebruiken voor ruimtelijke planning. Het ruimtelijk concept is echter gebaseerd op vrijwillige samenwerking en is niet wettelijk bindend.
Voor tegenstanders van het initiatief zijn de bepalingen van de RPG en de strategie van het Zwitsers Ruimtelijk Concept voldoende. Zij stellen dat Zwitserland in zijn ontwikkeling beperkt zal worden door de wettelijke vereisten die het initiatief beoogt en niet in staat zal zijn om in te spelen op de behoeften van de economie. Dit zou een negatief effect kunnen hebben op het concurrentievermogen.
Jongeren strijden
De Jonge Groenen hebben het initiatief voor stedelijke wildgroei vijf jaar geleden aangenomen. Maar op het moment dat het naar de stembus ging, bleek het symptomatisch te zijn voor een soort nieuwe ecologische jeugdbeweging: scholieren – geïnspireerd door Greta Thunberg, de Zweedse activiste voor klimaatbescherming – staken in heel Europa voor het klimaat. Beieren schrijft geschiedenis met zijn„biodiversiteitsreferendum„, dat bijzonder veel jongeren heeft bereikt. Het is te hopen dat jongeren de natuur willen beschermen met een zelfbeeld dat erin zal slagen de oudere generaties voor zich te winnen.