Stonehenge snelwegtunnel onwettig volgens rechtbank

De Britse regering is al jaren voorstander van ondertunneling van het monument Stonehenge. Ze argumenteert dat er minder lawaai zal zijn, minder opstoppingen en een betere levenskwaliteit voor de bewoners in de naburige dorpen. De tegenstanders van het megaproject zijn hier echter niet van onder de indruk. Ze vormden de Stonehenge Alliance en ondernamen juridische stappen tegen het bouwproject – en kregen gelijk.

Er doen veel verhalen en mythen de ronde over het neolithische monument Stonehenge, dat elk jaar duizenden bezoekers trekt. Velen van hen komen via de snelweg A303, die binnen zicht- en vooral gehoorafstand van het monument loopt. Van mystieke, romantische afzondering is daar geen sprake.

Highways England, het staatsbedrijf dat de Engelse snelwegen beheert, wilde hier iets aan doen. Haar doel is om de A303, die het zuidwesten van Engeland met het zuidoosten verbindt, te verbeteren. Bij Stonehenge wordt het enkelbaans deel van de snelweg tweebaans. Maar dat is nog niet alles: er is een tunnel gepland vlak naast het neolithische monument, die het verkeer uit het zicht van de bezienswaardigheid zou halen.

De geplande verbouwing is echter niet alleen om cosmetische redenen. Volgens highways england duurt het momenteel een uur of langer – afhankelijk van het tijdstip – om Stonehenge op de snelweg te passeren. De uitbreiding moet deze tijd terugbrengen tot acht minuten.

Twee tunnels van meer dan drie kilometer lang – één voor elke rijrichting – zullen 200 meter onder de grond langs Stonehenge lopen, waardoor het landschap aan de oppervlakte opnieuw wordt verbonden voor bezoekers, ruiters, fietsers en natuurlijk flora en fauna. Verschillende nieuwe knooppunten zullen ook voorkomen dat automobilisten de omliggende dorpen verstoppen om files te vermijden. Highways England was van plan om in 2023 te beginnen met de eerste fase van het megaproject.

Dit zal voorlopig echter niet gebeuren. Dit komt omdat een groep NGO’s en individuen zich hebben verenigd onder de naam The Stonehenge Alliance om het werelderfgoed te beschermen. The Stonehenge Alliance werd al in 2001 opgericht om de uitbreiding van de snelweg in het werelderfgoedgebied te voorkomen. Deze werd uiteindelijk in de ijskast gezet – of dit resultaat alleen te danken is aan de Alliantie blijft onduidelijk.

Vandaag spreekt de Stonehenge Alliance zich uit tegen het megaproject van highways england met de campagne Save Stonehenge World Heritage Site. Hun argument: de uitbreiding en verbouwing zou ernstige schade toebrengen aan het landschap, dat wordt beschouwd als een van de meest archeologisch belangrijke gebieden in Europa. De campagne bekritiseert onder andere het feit dat highways england geen alternatieven heeft overwogen, dat nog niet eerder ontdekte archeologische vondsten beschadigd zouden kunnen worden en dat de lokale fauna permanent zou worden verstoord door de bouwwerkzaamheden. Bovendien zijn er te weinig toelichtingen gegeven met betrekking tot overstromingsrisico’s, grondwaterbescherming, geologie en bodemverontreiniging, aangezien de ondergrond een uniek kalkgesteente is waarvan de reactie op de geplande maatregelen niet zeker is.

Stonehenge oordeel als wake-up call voor de overheid

Bovendien zijn de geplande bouwwerkzaamheden in strijd met de UNESCO Werelderfgoedconventie en worden de aanbevelingen van UNESCO over de plannen genegeerd. Dit zou ertoe kunnen leiden dat Stonehenge op de rode lijst van Werelderfgoed in gevaar terechtkomt. Volgens UNESCO is inschrijving op de rode lijst gekoppeld aan specifieke eisen voor het verhelpen of afwenden van de bedreiging, een programma voor herstelmaatregelen en meer toezicht door middel van jaarlijkse rapporten over de staat van instandhouding.

De bezwaren van de Stonehenge Alliance hebben hun vruchten afgeworpen. Eind juli oordeelde het Hooggerechtshof dat de Britse minister van Transport onrechtmatig had gehandeld. Hij had geen minder schadelijke alternatieven overwogen. Om deze redenen vernietigde de rechter het autorisatiebevel van de Britse minister van Transport. Volgens de Britse nieuwssite BBC wordt het project nu opgeschort totdat de regering een beslissing heeft genomen over de volgende stappen.

John Adams, hoofd van de Stonehenge Alliance, toonde zich in een persbericht verheugd over de uitspraak: „Nu we voor een klimaatnoodtoestand staan, is het des te belangrijker dat deze uitspraak de regering wakker schudt. Ze moet haar wegenprogramma opnieuw bekijken en actie ondernemen om het wegverkeer te verminderen en de noodzaak wegnemen om nieuwe en bredere wegen aan te leggen die zowel het milieu als ons cultureel erfgoed bedreigen.“

Dat Stonehenge een groot deel uitmaakt van het Britse culturele erfgoed is duidelijk. Het is niet alleen een van de meest herkenbare monumenten van Groot-Brittannië, het is ook een technisch meesterwerk. Het ligt in Engeland, tussen Bournemouth en Bristol, en maakt deel uit van het werelderfgoed Stonehenge, Avebury and Associated Sites. Het bouwwerk werd over een periode van enkele honderden jaren gebouwd – nog voor de uitvinding van het wiel of voordat mensen met metaal begonnen te werken. De bouw begon al in 3000 voor Christus, met de eerste van een aantal fasen.

Het eerste monument – de eerste fase – bestond voornamelijk uit aarden wallen en werd gebruikt voor crematiegraven. Pas tussen 2.500 en 2.000 v.Chr. werden de typische stenen in verdere fasen toegevoegd. Stonehenge zoals we het nu kennen werd gemaakt van enorme sarsen stenen die enkele tonnen wogen en kleinere arduinen stenen. Dit vergde echter een enorme inspanning – het verplaatsen van deze massa (en zonder gebruik te maken van wielen!) zou de mankracht van honderden arbeiders in die tijd hebben vereist. Om nog maar te zwijgen van de planning en organisatie. In totaal duurde de bouw van Stonehenge meer dan 1000 jaar.

Waar was het plezier dan voor? Er zijn verschillende theorieën en mythes rond het neolithische monument, maar niemand kan met zekerheid zeggen wat het precieze doel erachter was. Dit ondanks het feit dat onderzoekers het al tientallen jaren bestuderen. Maar Stonehenge is zo oud dat er geen collectief geheugen is dat zich het oorspronkelijke doel kan herinneren. Er zijn geen exacte gegevens die de afgelopen 4500 jaar hebben overleefd, hoewel er natuurlijk wel enkele theorieën zijn. Deze omvatten bijvoorbeeld dat Stonehenge een plaats voor ceremonies, een offerplaats of een observatorium was. Dit laatste verwijst naar de uitlijning van de stenen, die zijn geplaatst volgens de zonnewende en de nachtevening.

Ook actueel: Olympisch Park München als Werelderfgoed? Lees hier waarom het heeft wat nodig is.