Retentiegebieden: Oplossing voor zware regenval

In tijden van klimaatverandering, die leidt tot frequentere en intensere zware regenval, krijgen steden steeds vaker te maken met overstromingen. Innovatieve oplossingen voor waterbeheer zijn nodig om dit risico te minimaliseren en de impact van extreme weersomstandigheden te verminderen. Een veelbelovende maatregel zijn retentiegebieden – natuurlijke of door de mens aangelegde gebieden die overtollig regenwater kunnen absorberen, opslaan en op een gecontroleerde manier weer afgeven. Dit artikel legt uit wat retentiegebieden zijn, hoe ze werken en waarom ze een belangrijke rol spelen in stedelijk waterbeheer.

Retentiegebieden zijn gebieden die dienen om overtollig water op te slaan en zo het risico op overstromingen te verminderen. Het kunnen natuurlijke berghellingen, wetlands of uiterwaarden zijn, maar ook speciaal aangelegde retentiebekkens en regenwaterretentiebekkens. Deze gebieden vangen het water op dat in stedelijke gebieden terechtkomt als gevolg van hevige regenval en voorkomen zo dat rioleringssystemen overbelast raken. De opslag en uitgestelde vrijlating van het water ontlast de rioleringssystemen en vermindert het risico op overstromingen.

Retentiegebieden zijn een vorm van zogenaamd „bijna-natuurlijk waterbeheer“ dat, in tegenstelling tot technische oplossingen zoals starre afvalwatersystemen, vertrouwt op het gebruik van natuurlijke processen. Ze zijn niet alleen functioneel, maar kunnen ook ecologische voordelen bieden, bijvoorbeeld door de biodiversiteit te bevorderen en het microklimaat in stedelijke gebieden te verbeteren.

Retentiegebieden houden overtollig water van regen tegen om overstromingen te voorkomen. Dit gebeurt in verschillende stappen:

1. Waterretentie: Na een hevige regenbui verzamelt het water zich in het retentiegebied. Dit kan in de vorm van natuurlijke barrières zoals rivieren, dijken of retentiebekkens. De gebieden zijn zo ontworpen dat ze water kunnen absorberen en opslaan over een langere periode.
2. Waterfiltratie en verdamping: In wetlands of natuurlijke retentiegebieden wordt het water gefilterd door planten. Het overtollige water verdampt ook, wat de omgevingstemperatuur verlaagt en de vochtigheid stabiliseert.
3. Langzame afgifte: Het opgeslagen water wordt geleidelijk weer afgegeven aan het natuurlijke drainagesysteem, waardoor overbelasting van de rioleringssystemen en dus overstromingen worden voorkomen. Deze vertraagde afgifte is belangrijk om de capaciteit van stedelijke afvalwatersystemen niet te overschrijden.

De uitdaging is om de juiste balans te vinden tussen opslagcapaciteit en afgiftesnelheid, zodat het overtollige water effectief wordt beheerst zonder terug te keren naar het stedelijk gebied en overstromingen te veroorzaken.

In stedelijke gebieden worden steeds meer oppervlakken afgedicht – door gebouwen, wegen en andere infrastructuur. Deze afgedichte oppervlakken verhinderen dat regenwater in de grond sijpelt, wat leidt tot een verhoogde afvloeiingssnelheid. De regen kan niet snel genoeg naar het riool afvloeien, waardoor het risico op overstromingen toeneemt.

Dit is vooral problematisch in gebieden met oudere rioleringssystemen, die vaak niet zijn ontworpen voor de toenemende hoeveelheden water die worden veroorzaakt door vaker voorkomende zware regenval. Hier kunnen retentiegebieden uitkomst bieden door een deel van het water te absorberen voordat het in het riool terechtkomt.

Retentiegebieden spelen een belangrijke rol in de weerbaarheid van steden tegen de gevolgen van klimaatverandering. Door meer gebruik te maken van dergelijke gebieden kunnen steden hun veerkracht tegen overstromingen vergroten en het risico op schade door water verminderen.

Er zijn verschillende soorten retentiegebieden, elk geschikt voor verschillende stedelijke behoeften en geografische omstandigheden:

1. Wetlands: Natuurlijke wetlands of aangelegde wetlands zijn effectieve retentiegebieden omdat ze grote hoeveelheden water kunnen opslaan. Ze vormen ook een habitat voor veel planten en dieren en helpen de luchtkwaliteit en het stadsklimaat te verbeteren.
2. Retentiebekkens: Deze worden vaak aangelegd in stedelijke gebieden om water op te slaan na hevige regenval. Retentiebekkens zijn meestal kunstmatige bekkens of vijvers die regenwater opvangen en langzaam weer afgeven.
3. Reservoirs voor regenwater: Deze speciale bassins zijn ontworpen om regenwater uit een directe omgeving te absorberen. Ze worden vaak gebruikt in nieuwbouwwijken om de hoeveelheid water te reguleren die in het gemeentelijke rioolstelsel terechtkomt.
4. Groene daken en oppervlakken: Groene daken of beplante gebieden op de daken van gebouwen kunnen ook fungeren als retentiegebieden. Deze gebieden slaan regenwater op en geven het weer af door verdamping en langzame afvloeiing. Ze helpen dus niet alleen overstromingen te beperken, maar zorgen ook voor extra groene ruimte in stedelijke gebieden.
5. Infiltratiegoten: Dit zijn ondiepe depressies in de grond die regenwater absorberen en in de grond laten sijpelen. Ze worden vooral gebruikt in gebieden zonder een hoog afdichtingsniveau en helpen de druk op rioolnetwerken te verlichten.

De integratie van retentiegebieden in stedelijke planning vereist een holistische benadering die rekening houdt met zowel ecologische als infrastructurele aspecten. Hier volgen enkele benaderingen van hoe dit kan worden bereikt:

1. Groene infrastructuur: steden moeten zich steeds meer richten op „groene infrastructuur“ die natuurlijke elementen integreert zoals parken, groene ruimten en waterlichamen om het waterbeheer te verbeteren. Groene daken, verticale tuinen en groene gevels kunnen ook dienen als kleine, gedecentraliseerde retentiegebieden.
2. Gebruik van open ruimtes: Onontwikkelde of onderbenutte gebieden zoals parkeerplaatsen, braakliggende terreinen of oeverzones zijn zeer geschikt voor het creëren van retentiegebieden. Door ongebruikte gebieden om te vormen tot bijna natuurlijke wateropslaggebieden, kunnen deze gebieden dienen als retentiebekkens en als recreatiegebieden voor de stedelijke bevolking.
3. Netwerken van retentiegebieden: Een netwerk van retentiegebieden dat geïntegreerd is in de algehele stedelijke structuur vergroot de veerkracht bij hevige regenval. Dit netwerk kan zo worden ontworpen dat regenwater over grotere afstanden wordt verspreid en gecontroleerd wordt afgevoerd.
4. Politieke en wettelijke steun: Om de aanleg van retentiegebieden te bevorderen, moeten de juiste wettelijke randvoorwaarden en stimuleringsmaatregelen worden ingevoerd. Dit kan bijvoorbeeld bestaan uit het stimuleren van nieuwe gebouwen met retentiegebieden of belastingvoordelen voor eigenaren die regenwaterbeheer toepassen op hun land.

Retentiegebieden zijn een effectieve en duurzame oplossing voor het bestrijden van overstromingen en zware regenval in stedelijke gebieden. Ze spelen een belangrijke rol in waterbeheer door overtollig water te absorberen, op te slaan en met vertraging weer af te geven. Vooral in steden die lijden onder de gevolgen van klimaatverandering zijn deze gebieden een onmisbaar element van veerkracht. Door retentiegebieden te integreren in de stedelijke planning kunnen steden niet alleen hun infrastructuur ontlasten, maar ook de levenskwaliteit van hun inwoners verbeteren en een waardevolle bijdrage leveren aan milieubescherming en natuurbehoud.

Meer over dit onderwerp en onze STOP THE FLOOD-campagne vind je hier.