Nord Stream 2 zoekt klimaatbeschermer

Een pijpleiding door de Oostzee, twee grootmachten en een Duitse klimaatbeschermingsorganisatie stevenen momenteel af op een scenario dat alles weg heeft van een schandaal. Wat gebeurt er eigenlijk in Mecklenburg-Vorpommern met Nord Stream 2? En wat hebben klimaatactivisten te maken met de aanleg van de pijpleiding? Wij zijn op zoek naar antwoorden.

Het zal niet lang meer duren voordat de kranen eindelijk open kunnen. Nadat het eerste deel van de tweede Oostzeepijpleiding, Nord Stream 2, in 2018 werd aangelegd, ontbreken er nog ongeveer 150 van de in totaal meer dan 1.200 kilometer pijpleiding. Van Narva Bay in Rusland tot Lubmin aan de Duitse Oostzeekust brengt de nieuwe pijpleiding straks aardgas naar Europa. Zelfs meer dan voorheen mogelijk was via Nord Stream 1 alleen.

De huidige gebeurtenissen rond Nord Stream 2, die al controversieel waren voordat de bouw begon, veranderen in een soort thriller met verwikkelingen met Rusland en de VS. En precies in het midden van dit alles: Duitsland en de MV Climate and Environmental Protection Foundation, opgericht door de deelstaatregering van Mecklenburg-Vorpommern.

Wat maakt de zaak zo pikant? Blijkbaar is de stichting niet in de eerste plaats bedoeld om milieubescherming te bevorderen, maar eerder de aanleg van Nord Stream 2.

Doel van de stichting: Nord Stream 2

Een blik op de statuten van de organisatie onthult elf algemeen beschreven maatregelen onder het doel van de stichting, die moeten worden „geïmplementeerd“ en „bevorderd“ ten gunste van klimaatbescherming, het waarborgen van biodiversiteit of „het verbeteren van de ecologische situatie“, onder andere.

Meer specifieke informatie over het doel van de stichting is te vinden in de tweede paragraaf, waar de stichting zich het recht voorbehoudt om een commerciële onderneming op te richten, expliciet om „in de eerste plaats deel te nemen aan de voltooiing van Nord Stream 2“.

Deze tweede paragraaf is de bron van veel kritiek op de MV Climate and Environmental Protection Foundation. En deze kritiek komt niet alleen van milieuorganisaties, die aan de ene kant de milieuschade bekritiseren die wordt veroorzaakt door de aanleg van de pijpleiding en aan de andere kant vraagtekens zetten bij de milieuvoordelen die zouden voortvloeien uit een nog groter gebruik van aardgas als energiebron – vooral in een tijd waarin er een wijdverbreide consensus bestaat dat een energietransitie weg van fossiele brandstoffen moet worden nagestreefd. NABU, BUND en WWF zijn dan ook niet de enigen die de samenwerking uitdrukkelijk afwijzen en de MV Climate and Environmental Protection Foundation als een „schijnvertoning“ bestempelen.

Kritiek niet alleen van milieuactivisten

Ook andere organisaties hebben de stichting bekritiseerd. Transparency Germany beschrijft de oprichting als een „politiek misbruik van de goede reputatie van stichtingen“. Het belangrijkste doel van de stichting zijn de commerciële activiteiten van een Russisch staatsbedrijf. Burgers verwachten daarentegen dat stichtingen politiek onafhankelijk zijn en liefdadigheidsdoelen dienen, aldus de anticorruptieorganisatie.

Volgens een bericht van de NDR heeft de oprichting van de stichting ook de Rekenkamer van Mecklenburg-Vorpommern op het toneel gebracht. Deze was blijkbaar niet betrokken bij het oprichtingsproces, ondanks vroegtijdige en herhaalde navraag. Een proces dat in tegenspraak is met de bewering van minister-president Manuela Schwesig, die beweerde dat de stichting „transparant“ was.

Duits-Russisch partnerschap

Als je het adres van de MV Climate and Environmental Protection Foundation volgt, kom je al snel de Duits-Russische partnerschapsvereniging tegen, die, zoals ook gemeld door de NDR, niet alleen kantoorruimte en een brievenbus deelt met de stichting. De vereniging en de stichting delen ook de voorzitter van het bestuur met Erwin Sellering, voormalig minister-president van Mecklenburg-Vorpommern, en de directeur van de vereniging bouwt de stichting op als onderdeel van een nevenactiviteit die blijkbaar wordt gefinancierd uit het vermogen van de vereniging. Deze personele unie is geen probleem voor Erwin Sellering. De Vereniging van Belastingbetalers bekritiseerde echter onder andere het „kruisgebruik van fondsen“.

Eén ding is duidelijk: het Russische staatsbedrijf Gazprom heeft een aanzienlijk financieel belang in de exploitatie van Nord Stream 2, omdat het de enige eigenaar is van Nord Stream 2 AG, dat verantwoordelijk is voor het project. Het heeft ook een belang van 20 miljoen euro in het kapitaal van de MV Climate and Environmental Protection Foundation via Nord Stream 2 AG, terwijl de deelstaat Mecklenburg-Vorpommern 200.000 euro bijdraagt. „Bild“ vat deze constructie als volgt samen: „‚Stiftung Klima- und Umweltschutz MV‘ voor 99 procent gefinancierd door het Kremlin“.

Moeten Amerikaanse sancties worden omzeild?

Het volgende detail is ook te vinden in de eerder genoemde tweede alinea van de statuten van de MV Climate and Environmental Protection Foundation:

„[De stichting] mag in het kader van haar economische bedrijfsvoering met name ook […] werktuigen en machines verwerven, overnemen, beheren, bezitten, ter beschikking stellen en leasen.“

Met het oog op de dreiging van sancties van de VS in verband met de bouw van Nord Stream 2 tegen deelnemende bedrijven, zou de stichting zich dus kunnen voordoen als een koper van gereedschappen en machines als bouwbedrijven die deze nodig hebben daarvoor terugdeinzen. Het is twijfelachtig of de sancties van de VS door deze zet daadwerkelijk kunnen worden omzeild. Het feit dat de stichting deze deur openhoudt, voedt echter ook de verdenking dat het slechts ogenschijnlijk een milieubeschermingsorganisatie is, maar eigenlijk bedoeld is als vehikel om de aanleg van pijpleidingen in het spanningsveld tussen de VS en Rusland te vergemakkelijken.

Meer dan alleen snuffelen

Nu is deze stichting in advertenties op groot formaat op zoek naar „toegewijde klimaatbeschermers“. In hoeverre deze mensen daadwerkelijk binnen de stichting kunnen werken aan effectieve klimaatbescherming is op zijn minst twijfelachtig op basis van de beschikbare informatie.

Wat overblijft na het onderzoek voor dit artikel is een zeer slechte nasmaak. Een stichting opgericht door een federale staat, voor een overweldigend deel gefinancierd door een Russisch staatsbedrijf, die zich in haar statuten inzet voor het behartigen van de belangen van dit bedrijf, maar oppervlakkig de pels draagt van een klimaatbeschermer? Geen wonder dat er overal waarschuwingssignalen afgaan en dat er meer dan alleen neuzen worden opgezet. Want de omstandigheden rond de oprichting van de MV Climate and Environmental Protection Foundation stinken – net als het methaan dat voornamelijk in aardgas zit – tot in de hemel.