Nieuw suikerklontje voor Wiesbaden: Fumihiko Makis Museum Reinhard Ernst

Het nieuwe Museum Reinhard Ernst (mre) in Wiesbaden is niet alleen een plek voor abstracte kunst. Het gebouw in de Hessische deelstaathoofdstad is ook voorzien van architectuur van Pritzker-prijswinnaar Fumihiko Maki. Alles over het hoogtepunt van de culturele as van Wiesbaden vind je hier.

Wiesbaden, Wilhelmstraße 1 – er is geen prestigieuzer adres denkbaar voor het nieuwste museum in de hoofdstad van de deelstaat. En de architect kon niet wereldberoemder zijn: Fumihiko Maki. De Japanse architect en winnaar van de Pritzkerprijs 1993 is verantwoordelijk voor het nieuwe Reinhard Ernst (mre) Museum. Het hoekperceel zal welbekend zijn bij de inwoners van Wiesbaden.

De afgelopen decennia diende een vlakke parkeergarage als toegangspunt. Vanaf hier kun je belangrijke instellingen zoals het Hessische Staatstheater en de oude stad bereiken via de laan met de grote platanen, langs de prachtige herenhuizen en het stadspark. Aan de andere kant – en er letterlijk tegenover – liggen het Wiesbaden Museum en de onlangs gerenoveerde Rhein-Main-Hallen. De parkeergarage is nu verleden tijd. Dit komt omdat het museum de afmetingen, visuele en bouwkundige assen van de historische voorganger en de omliggende bestaande gebouwen overneemt. In totaal zal de architectuur op het ongeveer 6.000 vierkante meter grote terrein 46 meter breed en 65 meter lang zijn. Maar niet afgesloten als een kubus.

Het ontwerp van Fumihiko Maki voorziet in vier kubussen rond een groot atrium. De begane grond is bijna volledig beglaasd aan de straatkant. De bovenste verdiepingen zijn erboven uitkragend en lijken te zweven. En dit is waar de „suikerklontjes“-associatie duidelijk wordt: aan de ene kant is het volume van de verschillende kubussen en hun verbindingen bijna raamloos om de kunst te beschermen. Aan de andere kant geeft de gevel van gehamerd Bethelwit graniet de architectuur haar suikerachtige omhulsel.

In combinatie met het hoekperceel en de weerkaatsing van het natuurlijke licht is het museum nu al het zoete hoogtepunt van de prachtige laan. Iets wat Fumihiko Maki zeker zou toejuichen. Zoals hij schrijft in het boekje bij de tentoonstelling Aedes medio 2022: „De locatie was ideaal om een nieuw accent te leggen in het sociale leven van Wiesbaden.“ Maar wat is dit accent precies? Als je de architectuur van buitenaf en van binnenuit bekijkt, zal het resultaat modern, puur, elegant, slim en extravert zijn – passend bij de stad, maar toch heel eigen. De nieuwe toegevoegde waarde voor de meerderheid van de samenleving wordt echter onthuld door de inhoud van de architectuur.

Ongeveer drie decennia geleden begon ondernemer Reinhard Ernst met het verzamelen van kunst. Vandaag de dag omvat deze collectie meer dan 860 schilderijen en sculpturen van abstracte Duitse en Europese naoorlogse kunst, abstracte Japanse kunst en abstracte Amerikaanse expressionistische kunst. Het lijdt geen twijfel dat deze collectie het bereik van een privéwoning te boven gaat en nauwelijks kan worden ondergebracht in bestaande musea. Met zijn credo dat kunst voor iedereen toegankelijk moet zijn, groeide bij verzamelaar Reinhard Ernst de wens voor een eigen museum. Het was een wens die veel hard werk en passie vergde.

Samen met zijn vrouw Sonja richtte hij in 2004 de Sonja en Reinhard Ernst Stichting op. Het doel: kunst, cultuur en het behoud van historische monumenten bevorderen en kinderen, jongeren en ouderen in nood wereldwijd ondersteunen en onderwijzen. Maar ook het ondersteunen van ontwikkelingshulp maakt deel uit van de leidraad van de stichting. Zo werd bijvoorbeeld het „Huis van Hoop“ gebouwd in Natori, Japan, na de tsunami van 2011. De heer en mevrouw Ernst ontwikkelden dit project samen met een bevriende architect: Fumihiko Maki.

En het is precies deze architect met wie het echtpaar – de Sonja en Reinhard Ernst Stichting – het museum in Wiesbaden realiseert. De stichting financiert de bouwkosten van 70 miljoen euro en de exploitatie van het museum. Met een erfpachtovereenkomst van 99 jaar heeft de stad Wiesbaden de grond beschikbaar gesteld aan de stichting – voor een symbolische waarde van één euro per jaar.

Met de bouw van het museum wil Reinhard Ernst kinderen en volwassenen vertrouwd maken met abstracte kunst. In het mre zullen niet alleen werken uit de collectie van de eigenaar te zien zijn, maar ook bruiklenen van andere musea. Het museum effent de weg voor het project met tal van maatregelen. Zo is de begane grond niet alleen toegankelijk voor het publiek via de glazen pui, maar ook volledig zonder toegangskaartje. De kunstwerken die hier te zien zijn van Bettina Pousttchi, MadC, Karl-Martin Hartmann en Katharina Grosse kunnen dus zonder kaartje worden bewonderd. Een bijzonder hoogtepunt: Grosse maakte haar eerste glazen werk voor de mre met het werk „A glass of water, please“ – dat je mag aanraken.

Naast de kunst, het atrium, de museumwinkel en de cafetaria zijn er ook twee kunsteducatieruimtes op de begane grond. Enerzijds is er het „Kleurenlab“, een fysieke ruimte en een digitaal aanbod voor onderwijsinstellingen om de creativiteit van jongeren te bevorderen – een zaak die het oprichtersechtpaar na aan het hart ligt. Het is geen toeval dat het kleurenlaboratorium en het museum gratis toegankelijk zijn voor scholen en onderwijsinstellingen.

In het „Maki Forum“ vinden ook lezingen, workshops, gala’s en concerten plaats. De evenementenruimte kan onafhankelijk van het museum worden gebruikt, want er is een aparte ingang, opslagruimte, garderobe en cateringruimte. De focus van de planning lag echter op de akoestiek: verborgen luidsprekers, een technisch balkon, vloerbedekking, 2,7 meter hoge berkenhouten latten en de getrapte plafond- en wandconstructie moeten zorgen voor een optimaal geluid in de ruimte. De ruimtes voor de tijdelijke tentoonstelling bevinden zich ook op de begane grond. De opening van de mre markeert ook het begin van een uitgebreide tijdelijke tentoonstelling over het leven en werk van architect Fumihiko Maki.

Bezoekers vinden de eigenlijke tentoonstellingszalen op de eerste en eerste verdieping. Het spannende aan Maki’s ontwerp is de verscheidenheid aan kamerindelingen met houten parket- of terrazzovloeren, met plafonds tot 14 meter hoog, met en zonder raamopeningen of in splitlevelbouw. De kamers hebben echter één ding gemeen: Ze zijn allemaal ontworpen als witte kubussen en er is geen vooraf bepaalde rondgang. De lichtkoepels die twee van de tentoonstellingszalen verlichten zullen een speciaal effect hebben. Er is ook een zonne-installatie op het dak, die volgens berekeningen tot 30 procent van de energiebehoefte dekt.

Het concept van de White Cube in combinatie met de verschillende zalen zorgt ervoor dat ze op verschillende manieren gebruikt kunnen worden. Naast de kunst op het gebouw zal één kunstwerk zijn locatie in de mre waarschijnlijk nooit verlaten: „Pair“ (2019) van Tony Cragg was het eerste kunstobject dat in mei 2021 zijn intrek nam. Omdat het tweedelige werk meer dan zes meter hoog is en ongeveer vier ton weegt, moesten er nieuwe constructieberekeningen worden uitgevoerd en moest er een kraan worden gebruikt om de bronzen sculptuur in de ruwbouw te hijsen. Als gevolg daarvan werd het museum om het kunstwerk heen gebouwd, dat meer dan twee verdiepingen hoog is. De amberbomen en Zelkoven, die vanaf het voorjaar van 2023 rond het museum werden geplant, zullen hopelijk ook een permanent onderdeel van het museum worden. Een Japanse waaieresdoorn nam in december 2022 al zijn intrek in het atrium van het mre.

Het Frankfurtse architectenbureau schneider+schumacher, dat al betrokken was bij een ander stukje architectuur van de hand van de schenker: het prestigieuze Städel in Frankfurt, is verantwoordelijk voor de planning van het mre. Is dit misschien een voorbode van succes voor de opening van het mre in oktober 2023? Zeker is in ieder geval dat het Museum Reinhard Ernst op dit adres in Wiesbaden een culturele as zal creëren voor de hoofdstad van de deelstaat Hessen.

Lees hier meer over het Museum Reinhard Ernst in Wiesbaden.

Overigens is er ook een museum met een al even lichtgekleurde en steenachtige gevel in München: Het nieuwe Sudeten-Duits Museum van pmp architekten is naadloos bekleed met Dietfurt kalksteen uit het Altmühltal. Lees hier meer.