Luma Arles: Atelier van het Zuiden

Het spectaculaire nieuwe gebouw van de Luma Arles Foundation is een kunstwerk voor de kunst: de toren van Frank Gehry is zowel een museum als een ateliergebouw. Het is het hoogtepunt van een kunst- en cultuurgebied dat Luma-oprichtster Maja Hoffmann in de loop van 15 jaar heeft gerealiseerd.

Arles en kunst – het eerste waar je aan denkt is natuurlijk van Gogh, die zijn droom van een atelier in het zuiden wilde verwezenlijken in een artistiek partnerschap met Gauguin. Zijn verblijf in Arles werd echter een debacle voor Van Gogh. Niet alleen eindigde zijn samenwerking met Gauguin in een breuk – in Arles kreeg hij ook steeds meer last van waanideeën, totdat hij uiteindelijk naar het psychiatrische ziekenhuis in het nabijgelegen Saint-Rémy moest.

Het lijkt bijna alsof Maja Hoffmann het lot van Van Gogh in Arles achteraf gezien heeft willen helen. Hoffmann, afkomstig uit de gelijknamige dynastie van industriëlen uit Basel, is een van ’s werelds belangrijkste kunstverzamelaars en mecenassen. Ze is al bijna 20 jaar cultureel initiatiefnemer en mecenas van de kunst in Arles. In 2004 richtte ze daar de Luma Foundation op, die hedendaagse kunst promoot en opdrachten geeft.

Drie jaar later begon Maja Hoffmann een werkproces samen met architect Frank Gehry, curator Hans-Ulrich Obrist en een aantal belangrijke hedendaagse kunstenaars. Samen ontwikkelden de deelnemers ideeën voor een nieuw type kunst- en cultuurcentrum voor de 21e eeuw. Hoffmann koos het „Parc des Ateliers“ als locatie voor dit project. Dit is het terrein van het SNCF-spoorwegdepot aan de rand van de historische oude stad van Arles, dat sinds de jaren 1980 verlaten is. De historische werkplaatsgebouwen zijn de afgelopen jaren gerenoveerd door architect Annabelle Selldorf. Het gebouw biedt nu onderdak aan expositieruimtes, kunstenaarsateliers, appartementen en een restaurant.

De herinrichting van het „Parc des Ateliers “ is nu bekroond met de opening van de „Tower“, een 56 meter hoog tentoonstellings- en ateliergebouw ontworpen door Frank Gehry. De eerste voorbereidende werkzaamheden voor het project begonnen in 2009 en de bouwwerkzaamheden startten in 2013. Het resultaat is onmiskenbaar het werk van Gehry – die echter de vrije vormen die zo kenmerkend zijn voor zijn werk combineert met enorme geometrische volumes. De architect ontwierp bijvoorbeeld een drie verdiepingen hoge plintzone als een enorme glazen cilinder. Een verwijzing naar het Romeinse amfitheater in Arles.

De eigenlijke toren rijst op uit de cilinder. De kant die naar het stadscentrum is gericht, presenteert zich als een glanzende en wild bewegende metalen huid met rechthoekige raamkernen. Aan de andere kant, weg van het stadscentrum, lijkt de toren te bestaan uit twee kubusvormige lichamen die in een lichte hoek naast elkaar staan. Binnenin de glazen cilinder lijken de volumes van de verschillende galerijen vrij te zijn verdeeld over de ruimte. Deze vorm van organisatie is vergelijkbaar met Gehry’s Fondation Louis Vuitton in Parijs. Er zijn hier ook verschillende studioruimtes voor kunstenaars. De toren, aan de andere kant, huisvest voornamelijk de administratieve kantoren van de stichting. Een openbaar uitkijkterras vormt de bovenkant.

Talrijke kunstwerken, waaronder die van Philippe Parreno en Olafur Eliasson, vormen een belangrijk onderdeel van de toren. Ze zijn speciaal voor deze locatie gemaakt. Atelier Luma maakt ook deel uit van het werk van de Luma Foundation. Dit atelier heeft voor het project verschillende duurzame bouw- en inrichtingselementen ontwikkeld van lokale materialen: het gebouw heeft textiele wandbekleding van bioplastic, tegels gekleurd met algen en akoestische elementen gemaakt van zonnebloemen.

Je kunt hier een ander museum zien dat versierd is met geslaagde architecturale details.