Een waterplan voor Rotterdam

Is het mogelijk om water niet als vijand, maar als vriend te zien? En welke maatregelen kunnen worden genomen om ervoor te zorgen dat Rotterdam is voorbereid op de toekomst? De afgelopen jaren heeft de stad een aantal belangrijke stappen gezet om deze vragen aan te pakken. De gemeente Rotterdam, de waterschappen

Hollandse Delta, Delfland en Schielend & Krimpenerwaard hebben samen het „Waterplan 2“ opgesteld. Het adaptatieprogramma „Klimaatbestendig Rotterdam“ is vastgesteld en de eerste resultaten van het waterplan zijn al zichtbaar. Rotterdam heeft het alom aanwezige risico op overstromingen aangegrepen om een veilige, economisch sterke en aantrekkelijke stad te creëren.

Rotterdam is gebouwd aan de Rotte, waar deze uitmondt in de Maas. Water en Rotterdam zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Water heeft altijd een belangrijke rol gespeeld in de stedelijke ontwikkeling van Rotterdam. De straten langs de grachten, ontworpen door architect Rose, de Kralingse Plas en Delfshaven zijn gewilde woonwijken. Water is ook in economisch opzicht erg belangrijk voor Rotterdam. Dankzij de geografische ligging in de delta naar de Noordzee heeft de haven zich ontwikkeld tot een belangrijke economische motor in Europa. Er wordt nu steeds meer geïnvesteerd in innovatie en kennisontwikkeling op het gebied van deltatechnologie.

Op het gebied van water heeft de stad een unieke positie. Rotterdam is aan alle kanten omringd door water: door de zee en door rivieren; daarnaast hebben regen en grondwaterstanden invloed op de stad. Twee ontwikkelingen springen in het oog: de hogere waterstand als gevolg van zeespiegelstijging en veranderende rivierstromen; en overstromingen door toenemende regenval. In 2050 moet er 800.000 kubieke meter water worden verwerkt. De gemeente Rotterdam wil haar doelen bereiken met behulp van water. Haar missie is het creëren van een veilige, aantrekkelijke stad met een sterke economie. Water kan hier een belangrijke bijdrage aan leveren. Drie aspecten zijn hierbij van belang:

Rotterdam is een van de veiligste steden van Nederland. Deze veiligheid is erg belangrijk voor de regio en moet behouden blijven. Rotterdam heeft gekozen voor een adaptatiestrategie, wat betekent dat de stad zich aanpast aan de situatie. Op dit moment worden daarom middelen gespaard om later de waterkering te kunnen versterken. Waterbeheerders, stedenbouwkundigen en landschapsarchitecten werken aan het gebruik van dijken als verbindende elementen: als parken, als balkons met uitzicht over de Maas of als wandel- en fietspaden. Bij buitendijks bouwen moet rekening worden gehouden met een stijgend waterpeil. Innovaties zoals drijvend bouwen of bouwen op palen kunnen rekening houden met deze ontwikkeling.

Internationale stad van waterkennis

Rotterdam heeft een unieke concentratie van kennis en economische activiteiten op het gebied van deltatechnologie. De stad wil haar rol als kennisstad versterken. Kennis moet verder worden ontwikkeld, gebundeld en gedeeld. Ook wil de stad zich onderscheiden als internationaal laboratorium voor experimenten op het gebied van klimaatadaptatie.

Aantrekkelijke woongebieden

Rotterdam zet water in om de stad nog aantrekkelijker te maken. Waterplan 2 schetst hoe Rotterdam er over twintig jaar uit zou kunnen zien. De kenmerken van het watersysteem en de stedelijke structuur verdelen de stad in drie gebieden. Het eerste is de stad aan de rivier, die bestaat uit de buitendijkse gebieden. Het meest karakteristieke kenmerk is de Maas, die Rotterdam zijn identiteit geeft. De gebieden aan het water met de Kop van Zuid, het Lloydkwartier en de gebieden die ruimte bieden aan een dynamische woon- en werkbuurt kenmerken de stad. Het tweede gebied is Rotterdam Noord.

Hier liggen veel gewilde woon- en werkbuurten. Het doel is om bestaande kenmerken verder te benadrukken. De grachten en afwateringsbekkens worden waar mogelijk uitgebreid en er worden innovatieve oplossingen toegepast. In het geval van het derde gebied, Rotterdam Zuid, zijn buitengewone oplossingen nodig voor buitengewone problemen. Het gebied is rijk aan water, maar het zou beter benut kunnen worden. Daarom is een integrale strategie nodig. Het doel is om de waterstructuur van het Zuiderpark te verbeteren, nieuwe waterwegen te ontsluiten en Rotterdam Zuid te verbinden met het eiland IJsselmonde.

Rotterdam – de stad van water

Conventionele oplossingen zijn niet voldoende om deze doelen te bereiken. In het drukke centrum en in de oude wijken is het niet mogelijk om waterreservoirs uit te breiden. De kosten zijn astronomisch hoog en bestaande gebouwen kunnen niet zomaar worden gesloopt. Hier zijn innovaties zoals waterpleinen, groene daken en alternatieve vormen van wateropslag essentieel voor de ontwikkeling van de stad. Het waterplein is een centraal punt waar regenwater tijdelijk kan worden opgeslagen. Na de regen wordt het water langzaam afgevoerd naar de drainagesystemen, het oppervlaktewater of het grondwater. Waterpleinen staan het grootste deel van het jaar droog, maar zodra het regent verandert hun aanzicht drastisch.

Op deze manier kan een buitengewone openbare ruimte worden gecreëerd. Groene daken slaan niet alleen water op, ze isoleren ook, binden fijnstof en verhogen de ecologische waarde van een stad. Daarom moeten ze op grote schaal worden gerealiseerd. Tot nu toe is het in Nederland niet gebruikelijk om groene daken te gebruiken om water vast te houden. In Rotterdam is ongeveer 4,6 miljoen vierkante meter dakoppervlak geschikt voor vergroening. Op deze manier kunnen de verschillende waterproblemen bijdragen aan een veilige, aantrekkelijke en concurrerende havenstad.

Rotterdam is nu en in de toekomst beschermd. Rotterdam versterkt zijn positie als stad met kennis over water. Water wordt gebruikt om aantrekkelijke wijken te creëren. Door praktische en lange termijn oplossingen, concrete projecten, innovatie en intensieve samenwerking tussen instellingen en disciplines wordt Rotterdam de waterstad van de toekomst.

Gepubliceerd in Garten+Landschaft 11/2008 – Ontwerpen met water.