De slachtoffers bij hun naam noemen

De 102.000 stenen van het Holocaust Namen Monument in Amsterdam dragen de namen van de Nederlandse slachtoffers die werden gedeporteerd en vermoord tijdens de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog.

Meer dan 100.000 mensen – Joden, Sinti en Roma – zijn tussen 1942 en 1945 door de Duitse bezetter in Nederland gedeporteerd en vervolgens in hun vernietigingskampen vermoord. Het lot van Anne Frank is exemplarisch voor deze onuitsprekelijke misdaad, waarvan de gruwelijkheid bijna niet in zijn geheel te bevatten is. Sinds september herdenkt het Holocaust Naam Monument in Amsterdam de Nederlandse slachtoffers van deportatie en moord.

Het monument is ontworpen door Daniel Libeskind. Het staat aan de Weesperstraat, in het centrum van de voormalige Jodenbuurt, de Joodse buurt van Amsterdam. Het Joods Historisch Museum en de beroemde Portugese Synagoge liggen in de directe omgeving. Het Holocaust Namen Monument is tot stand gekomen op initiatief van het Nederlands Auschwitz Comité en haar voorzitter Jacques Grishaver. Het duurde in totaal vijf jaar om het te bouwen. Niet in de laatste plaats leidden bezwaren van de buren tot een vertraging van een jaar.

Het Holocaust Namen Monument heeft als doel de slachtoffers van de Holocaust uit de anonimiteit te halen en hun namen op een duidelijk zichtbare manier te vereeuwigen. Het monument bestaat daarom uit ongeveer 102.000 stenen, die elk de naam dragen van een van de gedeporteerden en vermoorden. Een robotarm had meer dan vijf maanden nodig om alle namen in de stenen te laseren. De stenen zelf zijn ook op maat gemaakt – speciaal voor het Holocaust Namen Monument.

De stenen werden gebruikt om een labyrint te maken met in totaal 72 muren, dat met de grootst mogelijke nauwkeurigheid werd gebouwd door een bouwbedrijf dat gespecialiseerd is in restauratiewerk. Het was een bijzondere uitdaging om de naamstenen precies in alfabetische volgorde te leggen. De muren dragen vier grote sculpturale objecten van hoogglans gepolijst roestvrij staal. Deze objecten vormen letters uit het Hebreeuwse alfabet die, wanneer ze samen worden gelezen, „ter nagedachtenis“ of „in herinnering“ betekenen. Hoewel de stalen letters boven de muren lijken te zweven, hebben ze een enorm eigen gewicht. De bakstenen muren moeten ongeveer 150 ton gewicht dragen op een totaal van 26 steunen.

Ulrike Brandi was de lichtontwerper voor het Holocaust Namen Monument, terwijl Rijnboutt Architecten, die ook verantwoordelijk waren voor de algemene coördinatie van het project, de landschapsarchitectuur creëerde. Daniel Libeskind ontwierp het Amsterdamse monument om verschillende redenen als een bakstenen gebouw. Ten eerste moest het aantal slachtoffers, dat moeilijk te bevatten is, zo visueel mogelijk worden gemaakt. Ten tweede wilde de architect een duidelijke verwijzing naar de locatie creëren. Last but not least is het ontwerp ook bedoeld om te herinneren aan de Joodse traditie om een kleine steen achter te laten bij het bezoeken van een graf. Daarom kunnen bezoekers van het Holocaust Name Monument ook steentjes leggen op een strook basalt die in de grond is ingebed.