Burning Man – festival, ontwerp, levensconcept?

Burning Man is nu een wereldberoemd festival in de woestijn van Nevada voor alternatieve levensstijlen, tijdelijke stadsontwikkeling en architectuur, kunst, extreme kleding en generatieoverschrijdende feesten. Het ontwerp van Burning Man omvat nu een stedelijke infrastructuur met een eigen vliegveld, ziekenhuis en een transportsysteem met collectieve kunstauto’s en fietsen voor privévervoer. Auto’s moeten wegblijven van het festival en mogen alleen gebruikt worden om naar het evenement te reizen.

Een van de medeoprichters van het Burning Man Festival was de kunstenaar Larry Harvey (1948 – 2018). De opzet van Burning Man was eenvoudig toen het in 1986 werd opgericht: Harvey verhuisde met ongeveer 20 vrienden naar Baker Beach aan de kust van de Stille Oceaan in het noordwesten van San Francisco, waarschijnlijk uit liefdesverdriet. Ze feestten zodat Larry Harvey zijn verdriet kon vergeten. Daarna verbrandde de kliek een houten figuur van meer dan twee meter hoog en begroef Larry Harvey’s verdriet met de as. Tegenwoordig is Burning Man een professioneel georganiseerd festival dat meer dan 70.000 bezoekers van over de hele wereld naar Nevada in de VS trekt. Het aantal tickets is beperkt. Prijs per ticket? US$ 575 plus entertainmentbelasting.

Burning Man vindt eind augustus en begin september plaats. Het festival duurt negen dagen en eindigt op de Amerikaanse Dag van de Arbeid, de dag waarop de arbeidersbeweging wordt herdacht. Dit is altijd op de eerste maandag in september. Het Burning Man Festival bleef tot 1990 op Baker Beach. Daarna moest het verhuizen. Het aantal bezoekers was gestaag gegroeid: van twintig deelnemers in 1986 tot meer dan driehonderd in 1989. De houten pop, die oorspronkelijk 240 cm hoog was, groeide uit tot 12 meter. Het festival en de verbranding van de houten figuur op het strand bij de stad waren nu ongewenst. In 1990 plaatsten de organisatoren van het festival opnieuw een houten figuur van 12 meter hoog op Baker Beach, maar deze werd niet langer in brand gestoken. Er was een nieuwe locatie gevonden voor Burning Man. Daar zou niemand zich gestoord voelen door feesten, installaties en een groot vuur: De Black Rock Desert. Deze woestijn ligt in het noordwesten van Nevada op de meerbedding van het prehistorische Lake Lahontan en heeft een oppervlakte van 30.044 km² – genoeg ruimte om in de toekomst te blijven groeien.

Het Burning Man Festival en Design moest zich eerst vestigen in de woestijn. Van 1991 tot 2000 steeg het aantal deelnemers van een schamele 250 in het begin tot meer dan 25.000 in 2000. De sculptuur, die aan het eind van het festival traditioneel wordt omgetoverd tot een gigantisch vreugdevuur, bleef in deze periode constant 12 meter hoog. In 1995 kreeg de tijdelijke, eenmalige nederzetting midden in de woestijn de naam „Black Rock City“. Met een oppervlakte van 18 vierkante kilometer is het negen dagen lang de op drie na grootste stad in Nevada. In 1998 voerden de organisatoren beheersstructuren in en werd er een ordelijk verloop vastgesteld. Auto’s en wapens werden verboden in „Black Rock City“ en de verstedelijkte woestijn heeft sinds 2002 een vliegveld. In 2003 vaardigde het management een verbod uit op honden. Veel „burners“, de deelnemers aan het festival, zijn nauwelijks gekleed en betreden paviljoens en installaties op blote voeten. Wie wil er nou in zulke hondenpoep stappen?

De stad Burning Man bestaat maar een paar dagen. Maar tijdens deze dagen kun je alles doen en krijgen wat je nodig hebt om te leven en vooral te chillen. In 2019, het jaar voor de uitbraak van Covid-19, telden de organisatoren meer dan 78.000 deelnemers. Ongeveer tien dagen lang is Black Rock City een nederzetting die qua inwonertal iets groter is dan Paderborn en iets kleiner dan Wolfsburg. Het is echter meer een kamp en er wordt niets, behalve kunstwerken en inloopsculptuur, op hooggelegen grond gebouwd. Het ontwerp van Burning Man heeft een stedelijke structuur die radiaal rond een centrum is gerangschikt, zoals de tuinstad van Ebenezer Howard – alleen is er door de locatie geen groen.

De bewoners van de tijdelijke metropool, de „burners“, staan voor individualiteit, een vredige, licht hedonistische levensstijl met een voorliefde voor neo-hippiestijl of fantasierijke kostuums in space-age of queer look. Plezier en liberaal plezier voor iedereen zijn ook het doel van het festival. De deelnemers leven als kampeerders en zorgen voor zichzelf. Ze zorgen ook voor hun eigen afvalverwijdering. Drankjes worden geserveerd in de kunstzinnig vormgegeven bars, sanitaire voorzieningen bedienen de hele reusachtige gemeenschap en er is een ziekenhuis ingericht voor medische zorg. Burning Man heeft een participerend en divers karakter: de leeftijdsgroepen, etniciteiten en sociale groepen zijn volledig gemengd. De negatieve neveneffecten van veel festivals en grote evenementen – geweld, afval en milieuvervuiling – zijn onbestaande. De „burners“ reizen door Black Rock City in kunstauto’s, de zogenaamde „mutant vehicles“. Dit bevordert de gemeenschap en communicatie en is milieuvriendelijker dan privévervoer. Dit is alleen beschikbaar voor fietsers of voetgangers.

Na negen dagen in Black Rock City zijn er geen sporen meer van Burning Man in de woestijn. De stad is volledig ontmanteld en elke „Burner“ is verplicht om alles wat van hen is mee terug te nemen. Vanwege de vreedzame en liberale sfeer is het Burning Man-model al onderwerp geweest van etnografische studies en culturele studies. Het wordt gezien als een utopisch rolmodel. De vorming van gemeenschap en identiteit als alternatief voor de samenleving „buiten“ is exemplarisch. In de „Black Rock City“ zijn mensen negen dagen lang actief, communicatief en nieuwsgierig, fantasierijk en zeer tolerant. Daarna nemen ze deze levenshouding mee de wereld in.