Bourse de Commerce is een catwalk

De Bourse de Commerce in Parijs, verbouwd door Tadao Ando, is sinds 2021 de thuisbasis van de Pinault Collection. Dit is echter niet de eerste collectie die een thuis vindt in de architectuur. Het ronde gebouw werd oorspronkelijk gebouwd als opslagplaats voor Parijse graanvoorraden. Nu heeft de modewereld zich verzameld onder de grote koepel.

Saint Laurent opende de eerste dag van de Paris Fashion Week voor herfst/winter 2023 herenkleding met een show. De locatie op de avond van 17 januari? De grote zaal van de historische Bourse de Commerce, opnieuw ontworpen door Tadao Ando. Hier presenteerde het Franse modehuis de collectie onder leiding van Anthony Vaccarello. De rotunda van de Pinault Collection leende zich voor deze ietwat andere vorm van kunst. Een rij zwartleren DS-600 banken van de Zwitserse fabrikant De Sede omringde het interieur van de 29 meter hoge betonnen ring. Daarachter: zwarte vloerlampen. Een steenkleurig tapijt bedekte de hele vloer. De catwalk van de show nam dus ook de hele ruimte in beslag. In het midden: een zwarte vleugel voor de achtergrondmuziek van Paul Prier en Charlotte Gainsbourg.

Lees hieronder meer over de geschiedenis van het monumentale gebouw, het Parijse museum van de Pinault-collectie en de indrukwekkende rotunda van Tadao Ando.

Halle au blé

De vorm zoals we die nu kennen werd in 1767 gecreëerd door de architect Nicolas Le Camus de Mézières: rond met een ronde binnenplaats. Zijn Halle au blé was een van de belangrijkste gebouwen voor graanopslag in Parijs in die tijd. De belangrijkste muren van de architectuur – zowel buiten als binnen – waren arcades, de twee verdiepingen waren gewelfd voor brandbeveiliging, de wenteltrappen waren dubbel uitgevoerd en kunstzinnig. Waar anders dan in Parijs zou zo’n graanschuur zijn bestaansrecht hebben? Zelfs voor de Parijzenaars was het nieuwe gebouw een attractie. In 1782 werd de grootste koepel van Frankrijk uit die tijd boven de binnenplaats gebouwd, zodat deze ook voor opslag kon worden gebruikt. François-Joseph Bélanger verving de houten constructie door een gietijzeren exemplaar in 1809.

Beurs van Koophandel

Toen de graanpakhuizen voor de voedselvoorziening van de stad in de loop van de eeuw geleidelijk overbodig werden, verbouwde Henri Blondel de hal zodat de Bourse de Commerce erin kon trekken. De hal was klaar voor de wereldtentoonstelling van 1889. De voormalige Halle au blé was te herkennen aan de binnenplaatsbogen, een trap en de koepel. Wat opviel aan de nieuwe Bourse de Commerce was de neobarokke gevel, de toevoeging van een extra bovenverdieping en het ongeveer 1000 vierkante meter grote cirkelvormige schilderij – een allegorie van de wereldhandel – in de koepel, evenals de grote glazen opening in het midden. De Bourse de Commerce was als zodanig 100 jaar aanwezig, want de architectuur bleef leeg toen de handelsbeurs in 1989 werd gesloten.

Sinds 2021 is de collectie van de Franse ondernemer en kunstverzamelaar François Pinault ondergebracht in de Bourse de Commerce. In 2016 kondigde hij aan dat hij er – samen met Tadao Ando – zijn nieuwe museum Pinault Collection van zou maken. De Japanse architect heeft voor Pinault al het Palazzo Grassi en de Punta della Dogana in Venetië opnieuw ontworpen.

Terwijl de architectuur aan de buitenkant geen significante wijzigingen laat zien, is het interieur letterlijk een ronde aangelegenheid. Een negen meter hoge en 25 meter brede betonnen ring in de koepelvormige binnenplaats van de Halle au blé vormt nu de hoofdruimte van de Pinault-collectie in Parijs. Hierdoor ontstaat een smalle opening van 4,90 meter tussen de bestaande muur en de betonnen muur zonder grote ingrepen in de historische rotunda. Slechts twee loopbruggen verbinden de twee ringen op het niveau van de tweede verdieping. Ook op deze hoogte en verbonden met de loopbruggen: een loopbrug langs de betonnen ring. Een trap loopt langs de betonnen ring en omhoog en verbindt de loopbrug met de begane grond. Bezoekers kunnen de tentoonstellingsruimte op de begane grond betreden via vier grote, rechthoekige openingen. Binnen de betonnen muur heeft Tadao Ando aan de bovenrand een laatste projectie geplaatst. Vanaf hier kan de ruimte binnen de betonnen ring worden verlicht. Ankergaten structureren ook de betonnen muren.

De hoofdingang met zijn grandioze zuilen bevindt zich in het westen van het gebouw. De kassa’s zijn daarentegen ondergebracht in een voormalig politiebureau aan de overkant van de straat. Op de begane grond van de Bourse de Commerce bevinden zich daarom alleen een boekwinkel, dienstruimten en een grote, halfronde tentoonstellingshal van 625 vierkante meter. In totaal herbergt de Pinault Collection zeven tentoonstellingszalen met een totale oppervlakte van 6.800 vierkante meter. De afzonderlijke zalen op de eerste verdieping kunnen echter ook aan elkaar worden gekoppeld. Dit betekent dat er één grote zaal kan worden gecreëerd. Op de derde verdieping bevindt zich een restaurant. Van daaruit hebben bezoekers uitzicht op de Saint-Eustache kerk tot aan het Centre Pompidou. Ando heeft in de kelder ook een multifunctioneel auditorium gebouwd met ruimte voor maximaal 300 personen.

De ontwerpers en broers Ronan en Erwan Bouroullec creëerden de meubels in de Pinault Collection. De bruine houten kozijnen van de ramen en deuren zijn een verwijzing naar het geklasseerde oude gebouw. De kamers en gangen? Ando ontwierp ze in wit, schoon en opgeruimd.

Het tentoonstellingsconcept volgt daarmee een principe uit de jaren 1920 – de witte kubus. De ruimte speelt een ondergeschikte rol en de kunst staat in het middelpunt. Op deze manier verplaatst de moderniteit zich met de tentoonstellingszalen naar de externe architectuur, het historische kader.

In de koepelzaal van de Bourse de Commerce keert Tadao Ando de benadering om. Hij verwijst naar het Pantheon – zowel in de structuur als in het materiaal. Met zijn leeftijd van meer dan 2000 jaar is het oude Romeinse Pantheon een van de oudste en best bewaarde betonnen gebouwen. Met zijn betonnen ring in de Bourse de Commerce richt Ando zich op een oud idee, een heiligdom gewijd aan de goden. Gezien de enorme aanwezigheid in de ruimte blijft er maar één vraag over: wie zijn deze goden?

Over het Pantheon en beton gesproken: dankzij de betonrecepten van de Romeinen zijn hun gebouwen ook extreem duurzaam en repareren ze zichzelf nu. Dit is onlangs ontdekt door onderzoekers van MIT. Lees hier meer: Romeins beton.