bdla: Acht aanbevelingen voor klimaatadaptatie in stedelijke ontwikkeling

In overeenstemming met het huidige regeerakkoord streeft de Duitse regering naar een wijziging van het Duitse bouwwetboek (BauGB). In deze context is de wettelijke verankering van klimaatbescherming en -adaptatie in de stedenbouwkundige wetgeving een brandende kwestie. De Vereniging van Duitse Landschapsarchitecten (bdla) heeft daarom acht specifieke aanbevelingen gedaan aan de federale regering. Welke dat zijn, vind je hier.

De bdla houdt zich bezig met de fundamenten voor een goed klimaatadaptatiebeleid in stadslandschappen. Daartoe formuleerde het eind 2022 „Acht aanbevelingen voor een passende behandeling van klimaatadaptatie in het stedenbouwrecht“. Deze zijn bedoeld om een aangepast juridisch kader te helpen creëren. We kunnen de uitdagingen van de klimaatverandering immers alleen aangaan met een klimaatbestendige stedelijke ontwikkeling. Hieronder presenteren we de acht aanbevelingen.

In de BauGB moet een duidelijk onderscheid worden gemaakt tussen de begrippen klimaatbescherming en klimaatadaptatie, omdat deze begrippen een verschillende aanpak vereisen. Het is ook raadzaam om de begrippen groenblauwe infrastructuur en waterbeheer als belangrijke bouwstenen op te nemen. Uitgangspunt hierbij is een drieledige binnenontwikkeling: bouwen, groen, mobiliteit. Met behulp van deze benadering kan het potentieel van open en groene ruimten effectief worden benut door middel van een integrale aanpak.

De bdla stelt voor om een groene ruimte factor (GFF) in te voeren in de BauNVO. Deze zou vergelijkbaar zijn met bekende stedenbouwkundige parameters zoals GFZ, GRZ of BMZ. Hierdoor zou het aandeel groen, biodiversiteit en klimaateffectieve gebieden in de gemeentelijke stedelijke ruimtelijke ordening bindend kunnen worden gedefinieerd voor het betreffende plangebied. Het GFF wordt geïmplementeerd met behulp van een vooraf gedefinieerde catalogus van maatregelen. Deze catalogus bevat dan aspecten zoals dak- en gevelbegroening of infiltratie. De invoering van een GFF heeft ook het voordeel dat een minimumniveau van vergroening en ecosysteemdiensten kan worden verankerd. Dit zou het mogelijk maken om een duidelijk gedefinieerde ecologische norm te bereiken. Deze bindende kengetallen zouden vooral nuttig zijn voor kleinere gemeenten met hun argumenten.

De BauGB streeft naar een passend aanbod van groene en open ruimten. Om dit te kwantificeren zijn echter bindende oriëntatiewaarden nodig als richtlijn. Oriëntatiewaarden helpen om de verbetering van stedelijk groen op een bindende manier te bevorderen. Ze kunnen bijvoorbeeld als „streefrichtlijnen“ worden opgenomen in een bijlage bij het bouwbesluit. Daarnaast zou het toekennen van subsidies gekoppeld moeten worden aan het naleven van deze oriëntatiewaarden.

Veerkrachtige stedelijke ontwikkeling vereist ontwikkelingsplannen voor groen-blauwe infrastructuur op verschillende schalen. Dergelijke geïntegreerde ontwikkelingsconcepten voor open ruimte zijn een optimale overkoepelende strategie om verschillende vereisten voor open ruimte op integratieve wijze samen te brengen. Voorbeelden hiervan zijn klimaatadaptatie en sponsstadconcepten of gemeentelijke gezondheidsprogramma’s.

Stedelijke ontwikkeling mag niet leiden tot een verslechtering van de klimatologische situatie en het aanbod van open ruimten. Daarom moeten ingrepen die het aanbod en de toegankelijkheid van open ruimten en hun structuren aantasten, worden vermeden of ter plaatse worden gecompenseerd. Een verbod op de verslechtering van de kwaliteit van de stedelijke open ruimte en het stadsklimaat moet daarom gestandaardiseerd worden in de stedelijke ruimtelijke ordening. Tegelijkertijd moet in het BauGB een afdichtingseis worden gespecificeerd en op praktische wijze worden vereenvoudigd.

De bdla verwacht van de federale regering dat ze de interventieregeling in het bouwrecht optimaliseert ten voordele van klimaatadaptatie. Om dit te bereiken moet de bouwrechtelijke compensatie in het BauGB worden gespecificeerd. Er moet een de facto verplichting voor klimaatpositieve compensatie in de stedenbouw komen. Daarom moet de volgorde vermijding – compensatie – compensatiegeld worden geregeld in het bouwrecht. Een onvermijdelijk compensatietekort moet daarom worden gereduceerd door een in het bouwrecht gestandaardiseerde compensatievergoeding ter financiering van specifieke vervangende (klimaatadaptatie)maatregelen.

De federale regering zou de standaardisering van het inrichtingsplan voor open ruimte (FGP) moeten verankeren in het bouwrecht, in het bijzonder met betrekking tot de hervorming van het bouwrecht. In het bijzonder moeten de modelbouwvoorschriften worden aangevuld. De reden hiervoor is dat het inrichtingsplan voor de open ruimte in zijn bundelende functie zorgt voor een kwalitatieve ontwikkeling van de open ruimte en een klimaatgerelateerde meerwaarde.

De bdla vindt het noodzakelijk om de wet stedelijke herontwikkeling te specificeren voor voldoende groenvoorziening en klimaatmaatregelen en dit verder uit te werken in het BauGB. Het idee van klimaatherontwikkelingsgebieden moet bijvoorbeeld verder worden uitgewerkt.

Sinds enige tijd heeft het uitvoerend comité van bdla twee nieuwe beoordelaars. Lees hier meer.